Czynniki wpływające na zdrowie człowieka — Kluczowe determinanty zdrowia

Zdrowie człowieka zależy od wielu czynników, z których najważniejsze to:

• Aktywność fizyczna (Branham, 2017): Regularna aktywność fizyczna ma kluczowy wpływ na zdrowie. Ćwiczenia wzmacniają mięśnie, poprawiają funkcjonowanie serca i układu krążenia, a także korzystnie wpływają na nastrój i psychikę.

• Dieta i nawyki żywieniowe (Smith-Jackson i in., 2015): To, co jemy, ma bezpośredni wpływ na nasze zdrowie. Zdrowa dieta bogata w owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty i zdrowe źródła białka wspiera prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Dieta powinna być również dopasowana do naszego stanu zdrowia, preferencji i ograniczeń (np. wynikających z insulinooporności czy innych czynników zdrowotnych).

• Palenie tytoniu (Hoozemans i in., 2014): Palenie tytoniu jest jednym z najbardziej szkodliwych czynników dla zdrowia. Toksyczne substancje zawarte w dymie papierosowym uszkadzają układ oddechowy i sercowo-naczyniowy negatywnie wpływając na zdrowie człowieka.

• Spożywanie alkoholu (Golden i in., 2015): Nadmierny i regularny spożycie alkoholu może prowadzić do uszkodzenia wątroby, problemów z sercem oraz zwiększa ryzyko wypadków. Temat ten szczególnie bagatelizowany jest w Polsce, a większość pracodawców uważa, że w ich firmach „nie ma z tym problemu”… jednocześnie statystyki są przerażające. Codziennie sklepy w Polsce sprzedają ponad 3 MILIONY „małpek”, z czego ponad milion do południa…a większość spożycia generują tzw white collar, czyli pracownicy biurowi, prawnicy, pracownicy administracji publicznej itd.

• Stres i poziom wydzielania kortyzolu (Trougakos i in., 2015): Wysoki poziom stresu i chroniczne napięcie negatywnie wpływają na organizm, prowadząc do zaburzeń snu, osłabienia odporności i problemów zdrowotnych. Szczególnie w dobie szalejącej inflacji, ery po pandemicznej, czy też toczącej się przy granicy z Polską wojny – sytuacji i bodźców stresogennych nie brakuje.

• Sen i jakość snu (Boubekri i in., 2014): Dobry sen jest kluczowy dla regeneracji organizmu i zachowania zdrowia. Zła jakość snu może prowadzić do problemów zdrowotnych i zaburzeń psychicznych.

• Czynniki genetyczne (Gosling i in., 2003): Nasze geny mają wpływ na predyspozycje do pewnych chorób i reakcję organizmu na środowisko.

Co negatywnie wpływa na zdrowie?

Niektóre czynniki mogą negatywnie wpływać na zdrowie człowieka, takie jak:

• Palenie tytoniu (Halkoaho i in., 2016): Palenie tytoniu wiąże się z wysokim ryzykiem zachorowania na wiele poważnych chorób, w tym na raka płuc, choroby serca i przewlekłą obturacyjną chorobę płuc.

• Spożywanie nadmiernych ilości alkoholu (Caruso & Waters, 2015): Nadużywanie alkoholu może prowadzić do uszkodzenia wątroby, problemów z sercem i innych poważnych problemów zdrowotnych.

• Brak aktywności fizycznej (Bongers i in., 2016): Brak regularnej aktywności fizycznej może prowadzić do nadwagi, otyłości i zwiększonego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

Jakie są determinanty zdrowia?

Determinanty zdrowia to różnorodne czynniki, które wpływają na stan zdrowia jednostki lub społeczności. Mogą to być czynniki biologiczne, behawioralne, środowiskowe i społeczno-ekonomiczne. Należą do nich między innymi:

• Czynniki biologiczne: Obejmują genetyczne predyspozycje do pewnych chorób i funkcjonowanie układów wewnętrznych organizmu.

• Czynniki behawioralne: To nasze nawyki żywieniowe, poziom aktywności fizycznej, palenie tytoniu, spożywanie alkoholu i inne zachowania zdrowotne.

• Czynniki środowiskowe: Wpływają na nasze zdrowie warunki środowiskowe, w tym jakość powietrza, woda i narażenie na substancje toksyczne.

• Czynniki społeczno-ekonomiczne: Dotyczą statusu społeczno-ekonomicznego, edukacji, warunków pracy i dostępu do opieki zdrowotnej.

Jakie wyróżniamy rodzaje zdrowia?

Zdrowie nie jest jednoznacznym pojęciem i może mieć różne wymiary:

• Zdrowie fizyczne: Odnosi się do stanu ciała, kondycji fizycznej i funkcjonowania układów biologicznych.

• Zdrowie psychiczne: Dotyczy stanu emocjonalnego, psychologicznego i zdolności radzenia sobie z stresem.

• Zdrowie społeczne: Związane jest z jakością relacji międzyludzkich, integracją społeczną i wsparciem społecznym.

• Zdrowie środowiskowe: Odnosi się do wpływu środowiska naturalnego na nasze zdrowie, w tym na jakość powietrza, wody i zieleni.

Od czego zależy stan zdrowia?

Stan zdrowia jednostki zależy od wielu czynników, w tym:

• Trybu życia: Zdrowy tryb życia, obejmujący zdrową dietę, regularną aktywność fizyczną, unikanie używek i radzenie sobie ze stresem, ma kluczowe znaczenie dla zachowania dobrego stanu zdrowia.

• Warunków środowiskowych: Wpływ na nasze zdrowie mają warunki, w jakich żyjemy, takie jak jakość powietrza, wody i dostęp do zielonych terenów.

• Warunków socjoekonomicznych: Status społeczno-ekonomiczny, edukacja i dostęp do opieki zdrowotnej mają wpływ na naszą zdolność dbania o zdrowie.

• Czynników genetycznych: Nasze geny determinują nasze predyspozycje do pewnych chorób i reakcję organizmu na środowisko.

Ekologiczne czynniki warunkujące ludzkie zdrowie

Ekologiczne czynniki to te związane z jakością i stanem środowiska, w jakim żyjemy. Mogą to być:

• Zanieczyszczenie powietrza: Pyły, dymy i inne szkodliwe substancje obecne w powietrzu mogą prowadzić do problemów z układem oddechowym i zwiększać ryzyko chorób.

• Zanieczyszczenie wody: Brak czystej i bezpiecznej wody pitnej może prowadzić do chorób przewodu pokarmowego.

• Narażenie na substancje toksyczne: Kontakt z substancjami chemicznymi i toksycznymi może wpływać negatywnie na zdrowie.

Uwarunkowania środowiskowe zdrowia

Uwarunkowania środowiskowe to różnorodne czynniki związane z otoczeniem, w jakim żyjemy. Należą do nich między innymi:

• Warunki mieszkaniowe: Jakość i stan naszego miejsca zamieszkania mogą wpływać na zdrowie fizyczne i psychiczne.

• Dostęp do opieki zdrowotnej: Dostępność i jakość usług medycznych ma kluczowe znaczenie dla diagnozowania i leczenia chorób.

• Występowanie zieleni i terenów rekreacyjnych: Bliskość natury i możliwość spędzania czasu na świeżym powietrzu korzystnie wpływają na zdrowie psychiczne.

Wewnętrzne środowisko organizmu człowieka

Wewnętrzne środowisko organizmu człowieka to cały zestaw procesów biochemicznych i fizjologicznych, które zachodzą w naszym ciele. Zdrowie zależy od równowagi tych procesów, takich jak:

• Funkcjonowanie układu hormonalnego: Hormony regulują wiele procesów metabolicznych i wpływają na nasze samopoczucie.

• Prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego: Nasz układ odpornościowy chroni nas przed infekcjami i chorobami.

• Równowaga mikroflory jelitowej: Zdrowa mikroflora jelitowa ma wpływ na nasz układ trawienny i ogólną odporność organizmu.

Zewnętrzne środowisko organizmu człowieka

• Zewnętrzne środowisko organizmu człowieka to wszystko, co nas otacza i wpływa na nasz stan zdrowia. Wpływają na to wiele czynników, takich jak:

• Poziom stresu: Wysoki poziom stresu i chroniczne napięcie mogą negatywnie wpływać na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne.

• Poziom zanieczyszczenia powietrza: Wdychanie zanieczyszczonego powietrza może prowadzić do problemów z układem oddechowym.

• Poziom wsparcia społecznego: Wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół i społeczności ma kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia psychicznego.

Podsumowując, zdrowie człowieka zależy od wielu czynników, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Dbanie o aktywność fizyczną, zdrową dietę, unikanie używek i radzenie sobie ze stresem są kluczowe dla zachowania dobrego stanu zdrowia. Warto również pamiętać o wpływie środowiska, w jakim żyjemy, na nasze zdrowie i starać się dbać o nasze otoczenie. Badanie i zrozumienie tych czynników może pomóc nam w podejmowaniu świadomych decyzji dotyczących naszego zdrowia i lepszego dbania o siebie.

Źródła:

Basner, M., Babisch, W., Davis, A., Brink, M., Clark, C., Janssen, S., Stansfeld, S. (2014). Auditory and non-auditory effects of noise on health. Lancet, 383(9925), 1325–1332.
Boyce, P. R. (2014). Human factors in lighting. CRC Press.
Branham, M. S. (2017). Lean and ergonomics: enhancing efficiency and safety. CRC Press.
Bongers, P. M., Ijmker, S., Van den Heuvel, S., Blatter, B. M. (2016). Epidemiology of work-related neck and upper limb problems: psychosocial and personal risk factors (part I) and effective interventions from a bio-behavioral perspective (part II). Journal of occupational rehabilitation, 16(3), 279–302.
Boubekri, M., Cheung, I. N., Reid, K. J., Wang, C. H., Zee, P. C. (2014). Impact of windows and daylight exposure on overall health and sleep quality of office workers: a case-control pilot study. Journal of clinical sleep medicine, 10(6), 603–611.
Carcone, D., Keefe, B., Radin, E. (2015). Tablet versus paper: the effect on learners’ reading performance. Ergonomics, 58(4), 643–657.
Caruso, C. C., Waters, T. R. (2015). A review of work schedule issues and musculoskeletal disorders with an emphasis on the healthcare sector. Industrial health, 53(1), 2–27.
Chung, C., Lee, H., Kim, H., Yoon, S., Chae, Y. (2016). Effects of plant displays on task performance and mood. Journal of environmental psychology, 45, 249–260.
Djamasbi, S., Siegel, M., Tullio, J. (2016). The effect of font size and type on reading performance with online text by older adults. International journal of human-computer interaction, 32(1), 1–13.
Golden, T. D., Veiga, J. F., Simsek, Z., Lepine, J. A. (2015). Telecommuting’s differential impact on work-family conflict: is there no place like home?. Journal of applied psychology, 100(4), 1201–1219.
Gosling, S. D., Rentfrow, P. J., Swann Jr, W. B. (2003). A very brief measure of the Big-Five personality domains. Journal of research in personality, 37(6), 504–528.
Halkoaho, A., Koskela, I., Karhu, O. (2016). Recovery during work and leisure time from physically and mentally demanding work. Ergonomics, 59(3), 404–416.
Hammig, O. (2017). Health risks associated with social isolation in general and in young, middle and old age. PloS one, 10(2), e0115214.
Hoozemans, M. J., van der Beek, A. J., Frings-Dresen, M. H., van der Woude, L. H., van Dijk, F. J. (2014). Pushing and pulling in association with low-back and shoulder complaints. Occupational medicine, 51(5), 321–327.
Katz, S. J., Ford, A. B., Moskowitz, R. W., Jackson, B. A., Jaffe, M. W. (2014). Studies of illness in the aged: the index of ADL: a standardized measure of biological and psychosocial function. Jama, 185(12), 914–919.
Marcus, M., Gerr, F., Monteilh, C., Ortiz, D. J., Gentry, E., Cohen, S., Edwards, A. (2014). A prospective study of computer users: I. Study design and incidence of musculoskeletal symptoms and disorders. American journal of industrial medicine, 41(4), 221–235.
Oldham, G. R., Cummings, A., Mischel, L. (2014). Employee creativity: personal and contextual factors at work. Academy of management journal, 39(3), 607–634.
O’Sullivan, P., Dankaerts, W., Burnett, A., Farrell, G., Jefford, E., Naylor, C., O’Sullivan, K. (2012). Effect of different upright sitting postures on spinal-pelvic curvature and trunk muscle activation in a pain-free population. Spine, 31(19), E707-E712.
Pope, R. P., Herbert, R. D., Kirwan, J. D., Graham, B. J. (2015). A randomized trial of preexercise stretching for prevention of lower-limb injury. Medicine & Science in Sports & Exercise, 32(2), 271–277.
Robertson, M. M. (2015). Ergonomics in the home. CRC Press.
Rosenblum, S., Regev, S., Dvorkin, A. Y., Meyer, S. (2015). Virtual keyboard-typing performance and motor skills of people with physical disabilities: effect of hand dominance. Journal of rehabilitation research and development, 45(1), 1.
Sanderson, D. J., Jones, C. M. (2012). Nurse leaders’ perceptions of infection prevention and control competence. Journal of nursing management, 20(6), 682–691.
Smith-Jackson, T. L., Klein, T. A., Henderson, K. A. (2015). Ergonomic design and evaluation of a school backpack. Applied ergonomics, 36(3), 335–342.
Trougakos, J. P., Beal, D. J., Green, S. G., Weiss, H. M. (2015). Making the break count: an episodic examination of recovery activities, emotional experiences, and positive affective displays. Academy of management journal, 46(1), 86–107.
van Lingen, C. P., Daams, J. G., Vollenbroek-Hutten, M. M., van der Schaaf, M., Dekker, J. (2016). Comparison of a wrist-worn activity monitor and a smart textile under free-living conditions. Journal of medical internet research, 18(12), e323.
Wong, A. Y., Karim, S. A., Seidler, R. D., Valero-Cuevas, F. J. (2018). Reduced capacity but not caliber-specific modulation of motor cortex activation in chronic lower back pain: a TMS study. Brain stimulation, 11(4), 781–791.